Obecnie seplenienie międzyzębowe stało się logopedyczną "plagą". To jedna z najpowszechniejszych i najczęstszych wad wymowy u dzieci, a tendencja jest rosnąca. Wśród dzieci trzyletnich, które po raz pierwszy przychodzą do przedszkola, mniej więcej co trzecie dziecko ma wymowę międzyzębową.

Seplenienie międzyzębowe (inaczej: interdentalne) polega na nieprawidłowej wymowie tzw. głosek dentalizowanych, czyli s, z, c, dz (głoski syczące), ś, ź, ć, dź (głoski ciszące), sz, ż, cz, dż (głoski szumiące). Taka nieprawidłowa wymowa objawia się wsuwaniem języka między zęby dolne i górne, poza jamę ustną. Najczęściej występuje jednak seplenienie obejmujące nie wszystkie ww. głoski, ale np. tylko głoski s, z, c, dz lub s, z, c, dz + ś, ź, ć, dź.

Wymowa międzyzębowa nie jest fizjologiczna ani rozwojowa. Żadna głoska w języku polskim nie jest normatywnie wymawiana z językiem poza jamą ustną. Często rodzice małych dzieci, nie mając świadomości, twierdzą, że przecież z seplenienia się wyrasta. Niestety - "wyrasta się" tylko z tego, co jest rozwojowe i normatywne. Międzyzębowość nie mija z czasem. Wręcz przeciwnie, czas działa na niekorzyść - im dłużej dziecko wymawia w ten sposób, tym silniej wada się utrwala. Seplenienie międzyzębowe jest wymową patologiczną i jak najbardziej podlega terapii logopedycznej. Im szybciej tym lepiej.

Opisywana wada wymowy wynika, mówiąc ogólnie, z nieprawidłowej, płaskiej pozycji języka w jamie ustnej i z jego niewłaściwej pracy. Międzyzębowość tak naprawdę pojawia się dużo wcześniej niż artykulacja glosek. Jest ona bowiem zbudowana na wzorcach mięśniowych języka, kształtujących się często już od urodzenia. Zwykle wymowa międzyzębowa wynika z tego, że język pracuje w płaszczyźnie poziomej i jest ułożony na dnie jamy ustnej, zamiast przyjmować tzw. pozycję wertykalno-horyzontalną. Przez to buduje się niewłaściwy wzorzec ruchowy w mięśniach języka, co przekłada się na wadliwą wymowę. Można więc powiedzieć, że wymowa międzyzębowa jest konsekwencją szeregu nieprawidłowości, które dzieją się w buzi dziecka znacznie wcześniej.

Przyczyny, jak też czynniki ryzyka wystąpienia wymowy międzyzębowej mogą być następujące:
• oddychanie ustami zamiast nosem - otwarta jama ustna wymusza płaską pozycję języka, który czasami wręcz "wypada" z ust. Przyczyny oddychania ustami mogą być różne: patologiczny przerost trzeciego migdałka, nawracające infekcje dróg oddechowych, alergie itp. Oddychanie ustami może też być nawykowe;

• wady zgryzu - nieprawidłowe ustawienie czy budowa kości szczęki i żuchwy może sprzyjać wysuwaniu się języka. To działa w dwie strony - nieprawidłowo pracujący język naciska na zęby, powodując wady zgryzu. I tak koło się zamyka;

• ssanie smoczka - zwłaszcza zbyt częste i zbyt długie. Język, na którym spoczywa smoczek przyzwyczaja się do niewłaściwego ułożenia;

• picie z butelek ze smoczkiem, dzióbkiem i z kubka niekapka - ten sam mechanizm co wyżej;

• ssanie kciuka lub innych przedmiotów;

• skrócone wędzidełko języka - ogranicza prawidłową ruchomość i pionizację języka i sprzyja pracy w płaszczyźnie poziomej (wysuwaniu języka);

• nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka oraz nieprawidłowy typ połykania, tzw. połykanie infantylne - te czynniki najczęściej idą w parze z którymś z wyżej wymienionych;

• nieprawidłowe napięcie mięśniowe.

Jak się koryguje wymowę międzyzębową?
To jedna z najtrudniejszych do usunięcia wad wymowy. Bezwzględnie kwalifikuje się do terapii logopedycznej. Bez odpowiednich działań będzie się tylko utrwalać. Aby pozbyć się seplenienia międzyzębowego trzeba tak naprawdę naprawić niewłaściwe mechanizmy ruchowe języka. Ponieważ wymowa kształtuje się na bazie funkcji mięśniowych, trzeba te funkcje "przestawić na właściwe tory". Jednym słowem - trzeba nauczyć język nowych, prawidłowych wzorców. W konsekwencji język się wycofa, usprawni i uzyskamy prawidłową wymowę. Terapia międzyzębowości nie jest prosta, zwykle zależy od wielu czynników i ma dużo wspólnego z aspektami medycznymi. Terapia logopedyczna będzie tu oczywiście koniecznością, jednak bardzo często wymagane jest równoległe leczenie laryngologiczne i/lub ortodontyczne, czasem potrzebna jest wizyta u fizjoterapeuty, wzmacnianie mięśni jamy ustnej masażami itp. Trzeba działać wielotorowo i holistycznie. Jeśli któryś z czynników zdrowotnych pozostaje bez leczenia, efekty terapii wymowy będą notorycznie niwelowane.

Zatem uczulam - jeśli widzicie u swojego dziecka język "na wierzchu", koniecznie zgłoście się do logopedy! Ten powinien znaleźć przyczynę, pokierować dalej i podjąć działania terapeutyczne.

Logopeda

Tekst opracowany na podstawie materiałów na instytutlogopedyczny.pl